Sudah tiba masanya kita pertimbangkan pengenalan “parti/kaukus Parlimen” ke dalam sistem politik kita.
Isnin lalu, Perdana Menteri Australia Tony Abbott dikalahkan Menteri Komunikasi Malcom Turnbull dalam pilihan pemimpin parti Liberal, parti utama dalam Pemerintah Gabungan (Coalition Government).
Abbot mendapat 44 undi manakala Turnbull mendapat 54 undi daripada badan pemilih iaitu “balai parti” (party room).
Pada tengahari Selasa, Abbott meletak jawatan dan sejam kemudian, Turnbull mengangkat sumpah sebagai perdana menteri di depan Gabenor-Jeneral Peter Cosgrove.
Perbandingan Australia dengan Malaysia
Mengapa Australia boleh memecat perdana menteri dengan begitu mudah tetapi Malaysia tidak?
Beberapa perkara dalam episod ini yang wajarmendapat perhatian kita.
Pertama, penukaran perdana menteri dilakukan dalam masa kurang daripada 24 jam dan secara terbuka (sungguhpun dengan undi sulit).
Kedua, penukaran ini mengambil mekanisma yang sah di segiundang-undang dan persepsia wam (legal and legitimate).
Tiada sesiapa yang dituduh dan diugut tindakan polis kerana “menjejaskan demokrasi”. Juga tiada perhimpunan raksasa dilakukan untuk menuntut pengunduran perdana menteri atau untuk membela beliau dan membela maruah orang putih atau orang Kristian.
Ketiga, Abbot dicabar dan ditolak kerana Parti Liberal takut pengundi akan menolak partinya, sama seperti alasan yang diberikan Tun Dr Mahathir Mohamad untuk menuntut Datuk Seri Najib Razak mengundur.
Dan kejatuhan Abbott yang semakin tidak popular sememangnya menaikkan sokongan orang ramai kepada Parti Liberal malah dikatakan salah satu sebab Parti Liberal berjaya dalam pilihan raya kecil di Australia Barat semalam (Sabtu).
Berbeza dengan perdana menteri Malaysia, perdana menteri Australia ini cuma tidak popular dan tiada sebarang skandal kewangan atau pembunuhan.
Sememangnya, perdana menteri dalam demokrasi berparlimen itu boleh dipecat sekalipun tiada salah dalam undang-undang.
Keempat, Parti Liberal sendiri yang tentukan pemimpin baharu dan perdana menteri baharunya.
Rakan-rakang gabungannya – Parti Nasional, Parti Liberal Tanahair (CLP) dan Parti Nasional Liberal (NLP) – tidak ada hak untuk campur tangan, usah disebut kuasa veto.
Juga tiada peluang untuk ketua negara iaitu gabenor-jeneral untuk mengarahkan kehadiran semua ahli Parlimen di istana beliau untuk dikaji selidik pemimpin mana yang boleh mendapat kepercayaan majoriti ahli Parlimen.
Jika perkara yang sama boleh berlaku di Malaysia, maka ini adalah implikasinya:
1. Najib akan dicabar dan dikalahkan dalam “balai parti” Umno.
2. Najib akan menyampaikan peletakan jawatannya kepada Seri Paduka Baginda Yang di-Pertuan Agong.
3. Pencabar Najib yang berjaya mengalahkannya itu akan muncul sebagai pemimpin Umno dan perdana menteri Malaysia yang baharu.
4. Parti-parti komponen BN seperti MCA, MIC, Gerakan dan PBB tidak akan ditanya pandangan mereka, usah lagi diberi kuasa veto, tentang pengganti Najib.
5. Agong tidak perlu membuat kaji selidik mulut atau mengutip “akuan berkanun” (statutory declaration) ahli Parlimen tentang pengganti Najib.
Dalam kata lain, Umno tetap kekal berkuasa, sekalipun jika Najib dipaksa mengundurkan diri.
Ini akan melegakan kekhuatiran sebahagian orang Melayu yang tidak berani menolak pemimpin yang korup kerana takutkan kejatuhan rejim Umno.
Kelebihan kausus parti
Di Malaysia, “pemecatan” perdana menteri selalu dibincangkan seolah-olah hanya boleh dijalankan dengan 2 kaedah saja:
(a) undi tidak percaya (termasuk bentuk alternatifnya kekalahan dalam undi percaya dan penolakan belanjawan).
(b) akuan berkanun (selepas keputusan Mahkamah Rayuan tentang rampasan kuasa di Perak pada 2009).
Kedua-dua cara ini pada teorinya melibatkan semua ahli Parlimen.
Kalau sesebuah pemerintah itu pada asalnya mendapat sokongan majoriti, maka untuk sebuah usul tidak percaya itu diluluskan, “pemberontakan bangku belakang” (backbench revolt) - mestilahberlaku.
Dalam kata lain, sesetengah wakil rakyat parti pemerintah mesti berpaling tadah dan bekerjasama dengan parti pembangkang untuk menjatuhkan perdana menteri daripada parti sendiri.
Ini boleh menjadi halangan dalam budaya politik yang amat menekankan kesetiaan kepada parti dan takutkan perpecahan parti.
Sebagai contoh, kerana “pemberontakan bangku belakang” tidak pernah berlaku di Malaysia, ramai rasa was-was malah menolak ideanya ini sama sekali.
Hakikatnya, pemecatan perdana menteri tidak perlu menjadi urusan seluruh dewan Parlimen. Sebaliknya ia boleh berlaku sebagai urusan parti pemerintah sahaja.
Jika perdana menteri dijatuhkan dengan undi tidak percaya, parti pemerintah sebenarnya dirugikan dalam 2 aspek.
Pertama, parti pemerintah berpecah dan dijatuhkan secara rasminya.
Kedua, jika perdana menteri yang dijatuhkan memohon restu ketua negara untuk membubarkan Parlimen, ketua negara mempunyai kuasa budi bicara secara mutlak.
Selagi para ahli Parlimen daripada parti pemerintah tetap bersatu, mereka seharusnya diberi kuasa untuk membuang undi untuk menentukan pemimpin mereka yang seterusnya menjadi perdana menteri.
Ini adalah konsep “kaukus Parlimen” (parliamentary caucus) yang sebenarnya memperkasakan institusi parti.
[Kaukus di sini adalah kumpulan ahli Parlimen daripada parti yang sama, berlainan dengan kaukus berasaskan isu tertentu yang mengandungi ahli Parlimen daripada pelbagai parti]
Bagaimana “kaukus Parlimen” mengundi itu adalah urusan parti dan oleh itu kita biasanya tidak membaca tentang “kaukus Parlimen” dalam Perlembagaan negara.
Akan tetapi, demokrasi berparlimen ala Westminster seharusnya menerima keputusan “kaukus Parlimen” sebagai sebahagian daripada “kelaziman Perlembagaan” (constitutional convention).
“Balai parti” Liberal itu sememangnya adalah bentuk “kaukus parti” yang diubahsuaikan. Ia merangkumi kedua-dua ahli Parlimen di peringkat persekutuan dan negeri. Maka, selain 58 orang ahli Parlimen di “Dewan Rakyat”, terdapat juga lebih kurang 42 “Adun”.
(“Dewan Rakyat” Parlimen Australia mempunyai 150 kerusi, dan parti-parti sepakat Liberal mempunyai 32 orang ahli Parlimen untuk membentuk majoriti 90 orang).
Yang pentingnya, keputusan 100 orang wakil rakyat ini akan diterima oleh 58 orang ahli “Dewan Rakyat”.
Mereka tidak ada alasan untuk bekerjasama dengan parti lawan untuk menjatuhkan perdana menteri sendiri.
Sebenarnya, Abbott sudahpun dicabar pada Februari dan beliau berjaya mengekalkan kuasanya dengan 61 kepada 39 undi. Beliau berjanji akan mengubah polisinya untuk meningkatkan populariti Parti Liberal.
Kekalahan beliau kali ini adalah kerana kegagalannya menepati janjiperubahannya.
Jika Umno ada “kaukus Parlimen”, maka 88 ahli Parlimen akan berkuasa menentukan siapa perdana menteri.
Sama ada Najib dikekalkan atau dipecat, Umno tidak perlu risau kejatuhan kuasa pemerintahannya. Umno juga tidak perlu risau “raja” menjadi “penabal raja” (kingmaker).
Dengan logik yang sama, jika Pakatan Rakyat mempunyai “kaukus dewan perundangan” di Selangor, dalam krisis menteri besar tahun lepas, maka 44 orang Adun daripada PKR, PAS dan DAP boleh menentukan siapa ketua pakatan dan menteri besar, sama ada kekalkan Tan Sri Abdul Khalid Ibrahim atau tukar kepada Datuk Seri Dr Wan Azizah Wan Ismail.
Umno dan Istana Selangor tidak ada peluag untuk campur tangan.
Malaysia meniru sistem Westminster tetapi institusi “kaukus Parlimen” ini ditinggalkan, mungkin kerana perdana menteri tidak ingin kuasanya ditentukan oleh ahli-ahli Parlimen separtinya.
Malangnya, daripada Khalid tahun lepas sampai Najib tahun ini, ketidakstabilan tidak dapat dielakkan atau diselesaikan tanpa institusi ini.
Tiba masanya kita pertimbangkan sama ada untuk tambah semula apa yang tertinggal selama ini. – 20 September, 2015.
* Ini ialah pendapat peribadi penulis dan tidak semestinya mewakili pandangan The Malaysian Insider.
Comments
Please refrain from nicknames or comments of a racist, sexist, personal, vulgar or derogatory nature, or you may risk being blocked from commenting in our website. We encourage commenters to use their real names as their username. As comments are moderated, they may not appear immediately or even on the same day you posted them. We also reserve the right to delete off-topic comments